Systeemdenken op school… leren voor de toekomst in de school van morgen
Woensdag 7 en donderdag 8 mei hadden we onze info- en experimenteersessie in Gent en Leuven. Dat was bijzonder, het project Switch 2 Systeemdenken kwam in beeld, het werd concreet. In totaal hebben we 55 mensen informatie gegeven over waar we voor staan en waar we naartoe willen.
De stellingen:
Systeemdenken is de hefboom voor de noodzakelijke vernieuwing van het onderwijs.
Aan de deelnemers van de vier sessies werd gevraagd hun voor- en tegen argumenten te bedenken, te bespreken en vervolgens hun aannames te delen met de andere deelnemers.
Voor!
De belangrijkste argumenten voor de integratie van systeemdenken in het onderwijs waren:
Systeemdenken neemt het brede perspectief in rekening, laat andere perspectieven toe, het maakt de cognitieve en affectieve verbondenheid en inter-afhankelijkheid zichtbaar. Het helpt bij het bespreekbaar maken van emoties en waarden. Vaardig zijn in systeemdenken verruimt het bewustzijn, geeft inzicht in jezelf, de ander, de groep, je wortels, de omgeving… en initieert wereldburgerschap. Het heeft effect op de totale persoon en op de omgeving.
Systeemdenken in het onderwijs maakt het boeiender, het is toekomst gericht, anticipeert op problemen, maakt meer onderzoek mogelijk, leidt tot meer duurzaam leren en meer leren over duurzaamheid waardoor het leren als zinvol wordt ervaren; “Het doet ertoe!, Ik doe ertoe!”.
Systeemdenken leert mensen omgaan met onzekerheden en het maken van een vrije keuze, het leerproces in eigen handen te nemen. Het stimuleert zelfstandig denken en creativiteit maar evenzeer samenwerking en co-teaching. Systeemdenken laat meer talenten toe. Het is een instrument voor emancipatie en verantwoordelijkheidszin. Het is misschien de enige manier om tot verbetering te komen…
Tegen!
In de tegenhoek vinden we enkele echte tegens, maar we vinden er vooral de obstakels, het water dat te diep is, de vragen en de onzekerheden. Welke bedenkingen formuleerden mensen voor de tegenhoek?
De tegens
Een pleidooi om te behouden wat goed is in het actuele onderwijslandschap en de stelling dat Systeemdenken niet de enige hefboom is!
Maar ook
Het begrip systeemdenken is niet helder, te eng, het woord roept weerstand op, het is te theoretisch, te moeilijk, en systeemdenken versus het systeem voelen, ervaren en beleven!
Systeemdenken is wenselijk, niet noodzakelijk, waarmee gedoeld wordt op de onmogelijkheid om het op te dringen.
De hordes
De actuele structuren en de starheid van de huidige onderwijsorganisatie maken het erg moeilijk om vanuit een systemische benadering les te geven (vak- en leeftijdoverschrijdend, projectmatig, interessegericht, in contact met het echte leven en de maatschappij).
Systeemdenken is een mismatch met de maatschappij van vandaag (ratrace, competitiedrang versus samenwerking en tijd voor reflectie).
Er is ondersteuning en begeleiding/opleiding nodig voor leerkrachten en docenten om te komen tot de inzichten die het bewustzijn verruimen en het is wenselijk iedereen in het team warm te krijgen voor het onderwerp en de werkwijze naar leerlingen toe.
Het vraagt een eenvoudige aanpak om in te zien dat systeemdenken helpend is.
De vragen
Vraagt het meer tijd om een onderwerp te behandelen?
Hoe gaat het vorm krijgen?
Hoe begin je eraan… met risico op vernederende opmerkingen en tegenstand?
Weegt de investering op tegen de meerwaarde?
Is het haalbaar?
Kunnen we de gevolgen inschatten van een dergelijke integratie?
Is systeemdenken een remedie tegen de niet vatbare en onbeheersbare complexiteit?
Evaluatie
In de evaluatierondes kwamen bovendien nog volgende bedenkingen aan bod:
Een leraar 3e graad secundair onderwijs
Dit is heel mooi, maar het mag niet een zoveelste pleister zijn op een houten been. Zorg er a.u.b. voor dat het hele onderwijssysteem hiervan bewust geraakt en ook bereid is om te kantelen.
Een docent aan de lerarenopleiding bachelorniveau…
Wij kunnen hier maar iets mee doen wanneer jongeren dit al mee hebben gekregen in het lager en middelbaar onderwijs… (wie gaat systeemdenken daar bijbrengen als leraren er niet mee vertrouwd zijn???)
Een prof aan de universiteit
Mijn context staat hier niet voor open, samenwerken en vakoverschrijding is niet aan de orde. Hoe kan ik hier toch iets mee doen? Ik ben erg zoekende naar concrete mogelijkheden want ik vind dat systeemdenken als vaardigheid meerwaarde heeft.
Een andere prof – lerarenopleiding master niveau
Dit is echt helemaal nieuw voor mij en ik zie niet zo direct een vertaalslag naar mijn lesopdracht, laat staan dat ik het kan vertalen naar de leerkrachten die in scholen aan de slag zijn. Om het in de vingers te krijgen zal ik het eerst oefenen met de leraren die ik nu in opleiding heb om vanuit die ervaring het aan te bieden aan de grote groep die in de scholen actief is. Ik vraag mij ook af of er aan de universiteit nog mensen bezig zijn met dit onderwerp…
Een leraar basisonderwijs
Wanneer gaan leraren ook eens op straat komen om inhoudelijke onderwerpen op de agenda te krijgen en niet alleen als het over geld gaat? Systeemdenken heeft absoluut meerwaarde maar in de huidige onderwijscontext kunnen we er niet voluit mee aan de slag.
Het proces
De verschillende sessies hebben we op een verschillende manier aangepakt op basis van de feedback die we ontvingen.
Bij de sessies in Gent hebben we vrij veel uitleg gegeven (een ppt van 1 uur) en kregen we de vraag om meer praktijk, ervaring en gesprek in te bouwen. Dat hebben we gedaan in Leuven in de namiddag met vervolgens… de vraag naar meer kaders en theorie.
Onze ervaring leert dat het niet mogelijk is om aan alle verwachtingen te voldoen en die waren hoog gespannen. Mensen worden haast emotioneel wanneer ze vaststellen dat er aandacht komt voor systeemdenken in een onderwijscontext, want dat is het geval.
De overheid ziet de noodzaak en werkt aan de integratie ervan. Dit gebeurt op dit moment vanuit het departement LNE (leefmilieu, natuur en energie) met als actieve polen MOS en Ecocampus en de integratie van de vijf EDO competenties (educatie voor duurzame ontwikkeling) namelijk: nieuwe kennis verzamelen, systeemdenken, waardenontwikkeling, omgaan met emoties, en actiegerichtheid.
Welk vervolg?
In de voorbije dagen is contact gelegd met de Stad Leuven en de Stad Gent om te onderzoeken op welke manier samenwerking mogelijk is en ook met een aantal “onderwijsorganisaties” is het gesprek aan de gang. Wij hopen oprecht dat het onderwijs meegaat in deze richting en dat leraren en scholen die systeemdenken willen integreren in hun werkwijze zich melden, dat zij opleiding krijgen en hun vaardigheden kunnen doorgeven aan hun leerlingen en teamgenoten. Want dat is op dit moment de grootste horde… Er zijn quasi geen docenten in het traditioneel secundair-, hoger-, universitair- of volwassenen onderwijs die vanuit deze denkkaders werken. In het basis onderwijs zijn sommige facetten al bekend.
Netwerk voor duurzaam en betekenisvol onderwijs
Als vervolg op onze informatiesessie van 7 en 8 mei 2014 organiseren we een open leer- en netwerktraject dat loopt van september 2014 tot juni 2015.
Tijdens deze bijeenkomsten hebben we aandacht voor 4 onderwerpen.
We starten met een moment van uitwisseling – hoe gaat het met het toepassen in de klas van wat we in het netwerk leren;
vervolgens is er een stukje intervisie;
daarna maken we tijd voor nieuwe inzichten;
en voor het aanreiken van een nieuwe tool.
De samenkomsten zijn gepland op dinsdagavond (18u30 – 21 u 30) in Leuven,
Martelarenlaan 11 (jeugherberg – aan de achteruitgang van het NMBS Station).
De bijdrage is vastgesteld op 20 euro per persoon.
| datum | onderwerp |
| 9 september 2014 | gedragspatroon grafiek |
| 14 oktober 2014 | relatie cirkel |
| 11 november 2014 eventueel verplaatsen | causale lus |
| 9 december 2014 | ijsberg I |
| 13 januari 2015 | ijsberg II |
| 10 februari 2015 | archetypes I |
| 10 maart 2015 | archetypes II |
| 14 april 2015 eventueel verplaatsen | denkgewoontes van een systeemdenker I |
| 12 mei 2015 | denkgewoontes van een systeemdenker II |
| 9 juni 2015 | stock and flow |
De inschrijvingen zijn open, het is mogelijk om losse sessies te volgen.
Het maximale aantal personen dat kan deelnemen is 35 – de ruimte laat niet meer toe.
Indien mocht blijken dat de frequentie van 1 x /maand te hoog is dan kunnen we het traject verdelen over 2 schooljaren en sessies plannen om de 2 maanden.
Laat ons a.u.b. weten wat voor u best past.
De deelname is verzekerd na inschrijving en betaling van de bijdrage.
Voor verdere informatie over opleiding en ondersteuning contacteer ons via :
https://systeemdenken.me/ of switch-rita@telenet.be of 0485/933 652
SYSTEEMDENKEN 
Recente reacties